Tết Trung thu là ngày lễ của nhiều nước châu Á như Việt Nam, Trung Quốc, Hàn Quốc, Triều Tiên, Nhật Bản, Đài Loan, Singapore.
Nguồn gốc Tết trung thu
Cho đến bây giờ, vẫn chưa xác minh rõ ràng được Tết Trung thu bắt nguồn từ văn minh lúa nước của Việt Nam hay tiếp nhận từ văn hóa Trung Hoa. Có ba truyền thuyết chính được người ta biết đến nhiều nhất để nói về Trung thu đó là Hằng Nga và Hậu Nghệ, vua Đường Minh Hoàng lên cung trăng và Sự tích về chú Cuội của Việt Nam.
Theo các nhà khảo cổ thì hình ảnh về Trung thu đã được in trên mặt trống đồng Ngọc Lũ. Người Trung Hoa cổ đại cho rằng Tết Trung Thu bắt nguồn từ thời Xuân Thu. Có lẽ Trung thu được bắt đầu từ nền văn minh lúa nước của đồng bằng Nam Trung Hoa và đồng bằng châu thổ sông Hồng của Việt Nam, là một ngày lễ hội mừng thu hoạch được mùa, vào lúc nông dân nghỉ ngơi và vui chơi sau một vụ mùa.
Theo Phan Kế Bính trong sách Việt Nam phong tục, tục treo đèn bày cỗ do điển xưa về vua Đường Minh Hoàng. Vào ngày sinh nhật vua Đường Minh Hoàng, truyền cho thiên hạ đâu đâu cũng treo đèn và bày tiệc ăn mừng, từ đó thành tục.
Tục rước đèn có từ đời nhà Tống, truyền thuyết kể rằng: Trong đời vua Tống Nhân Tông, có con cá chép thành yêu, cứ đêm trăng hiện lên là con gái mà đi hại người. Bây giờ có viên quan Bao Công mới sức cho dân gian làm đèn con cá giống như hình nó mà đem giong chơi ngoài đường để cho nó sợ mà không dám hại người.
Cũng theo Phan Kế Bính, tục hát trống quân do từ đời vua Quang Trung Nguyễn Huệ, "nguyên khi ông đem quân ra Bắc. Quân sĩ lắm kẻ nhớ nhà. Ông ấy mới bày ra một cách cho đôi bên giả làm trai gái, hát đối đáp với nhau để cho quân sĩ vui lòng mà đỡ nhớ nhà. Có đánh trống làm nhịp, cho nên gọi là trống quân".
Các nước châu Á đón Trung thu thế nào?
Việt Nam
Với người Việt Nam, Trung thu cũng là ngày tết thiếu nhi. Vào dịp này, trên đường phố, người ta trang trí nhiều đèn lồng, đèn ông sao, trống, mặt nạ… những món đồ chơi trẻ em. Bên cạnh đó, không khí tưng bừng rộn ràng khắp nơi với những đoàn múa lân, múa sư tử huyên náo.
Thị trường bánh nướng bánh dẻo, đồ chơi cũng trở nên rộn ràng hơn cả vào mỗi dịp Trung thu. Các khu phố đầy ắp mặt hàng Trung thu truyền thống đủ màu sắc luôn hấp dẫn nhiều bạn trẻ ghé thăm mua sắm, chụp ảnh. Vào đêm trăng rằm, các gia đình, khu phố tổ chức vui Trung thu cho trẻ em với các chương trình văn nghệ, trò chơi và phá cỗ.
Trung Quốc
Trung thu là một trong 4 lễ lớn của người Trung Quốc, dịp để mọi người trong gia đình đoàn tụ bên nhau, ăn bữa cơm “đoàn viên”. Một số nét đặc trưng của lễ hội Trung Thu còn giữ gìn đến ngày nay ở Trung Quốc kể đến như bánh trung thu, mai mối, chơi đèn lồng và ngắm hoa đăng.
Mâm cỗ thưởng trăng của người Trung Quốc không thể thiếu bánh Trung thu truyền thống. Tuy nhiên, tùy theo từng vùng miền, người ta có các loại bánh mang hương vị đặc trưng riêng. Trong đêm rằm, họ thả đèn trên sông, đèn trời Khổng Minh để cầu may mắn, hạnh phúc đến với gia đình.
Hàn Quốc
Trung thu hay Chuseok là Lễ tạ ơn, một dịp lễ chính thống ở Hàn Quốc. Người dân thường được nghỉ 3 ngày để chuẩn bị cho Chuseok. Khoảng thời gian này, mọi người nghỉ ngơi, đoàn tụ bên gia đình. Họ cũng nấu mâm cúng với nhiều món ăn truyền thống và đi tảo mộ để thể hiện đạo lý, lòng hiếu thảo với tổ tiên.
Bên cạnh đó, người Hàn cũng tổ chức nhiều trò chơi truyền thống trong ngày Trung Thu như kéo co, đấu vật, yutnori, kangkangsulle… Điểm đặc trưng khác trong lễ Chuseok là bánh Trung thu Hàn (có tên gọi Songpyeon) hình trăng khuyết hoặc bán nguyệt, làm từ bột gạo, đậu xanh, đường và lá thông.
Đài Loan
Tại xứ Đài, Tết Trung thu gọi là Tết Đoàn viên, dịp lễ lớn và quan trọng nên toàn dân được nghỉ một ngày. Người dân xứ Đài có tập tục tặng quà cho nhau như một cách thể hiện sự yêu mến, thân thiện của mình với đối phương trong Tết Trung thu. Món quà thường thấy nhất là bánh trung thu và bưởi.
Trong 30 năm trở lại, lễ hội Trung thu ở Đài Loan xuất hiện tập tục thú vị có nguồn gốc từ quảng cáo truyền hình, là nướng thịt. Việc nướng thịt trong Tết Trung thu tượng trưng cho sự sum họp, hạnh phúc, đầm ấm khi cả gia đình quây quần bên bếp than hồng. Chính vì thế, Tết Trung thu ở Đài Loan còn có tên gọi khác là “Tết thịt nướng”.
Nhật Bản
Vào ngày 15/8 âm lịch hàng năm, người dân đất nước mặt trời mọc tổ chức Otsukimi - Lễ hội ngắm trăng. Truyền thống này du nhập vào Nhật từ 1.000 năm trước. Otsukimi nhằm tôn vinh mặt trăng trong mùa thu, thời điểm trăng tròn vẹn, hoàn thiện nhất. Lễ hội phản ánh phần nào quan điểm duy mĩ gắn bó với thiên nhiên của xứ Phù Tang.
Ngày nay, người Nhật không còn sử dụng lịch âm lịch, tuy nhiên họ vẫn tổ chức Trung thu rầm rộ. Người Nhật vừa ngắm trăng, vừa ăn những món ăn truyền thống. Họ bày bánh gạo nếp thành mâm lớn để trước thềm nhà, vừa thong thả ngắm trăng, vừa chuyện trò, ăn uống. Trẻ em Nhật Bản cũng tham gia lễ hội rước đèn lồng cá chép.
Malaysia
Lễ hội lồng đèn là đặc trưng trong văn hóa Trung thu ở Malaysia. Cộng đồng người Hoa ở Malaysia trang trí phố phường với hàng trăm chiếc đèn lồng rực rỡ sắc màu và tổ chức nhiều hoạt động náo nhiệt. Họ rước đèn hòa cùng đoàn múa lân di chuyển dọc các con phố, mang không khí tưng bừng đến mọi ngõ ngách. Bên cạnh đó, người Malaysia cũng làm bánh Trung thu trong ngày rằm tháng 8. Bánh trung thu Malaysia thường có hình dạng của những con sò biển, bông hoa, mặt trăng...
Theo: Wikipedia, Zing News
Giọng đọc: Lan Phương
Thực hiện: Hằng Nga
Minh họa: Hương Giang