Tiên học lễ và tâm đức của người học trò trong Khổng giáo
2017-11-19 01:04
Tác giả:
Giọng đọc:
Lan Phương
Danh sách phát
Tự động phát
Phạm trù lễ đối với việc tu tâm dưỡng tính:
Khổng Tử rất coi trọng tình cảm của con người, ông cho rằng tất cả đều do tình cảm mà sinh ra. Vì thế mọi người phải được dạy những đạo lý tốt đẹp nhất. Mục đích là để hình thành cho con người có những tình cảm tốt.
Khổng Tử chủ trương dùng lễ để giáo hóa tính tình của con người khiến cho xã hội có chung một quan niệm đạo đức, tập quán để làm việc thiện. Những việc đó dù phải làm mà vẫn tự nhiên không mang tính gò bó. Mục đích cuối cùng là để đưa xã hội từ vô đạo trở về với có đạo.
Khổng Tử cho rằng bản tính con người vốn thiện, con người trở nên bất thiện là do không được dạy về lễ, vì thế ai cũng phải được học. Nhưng nếu cứ để con người tự do thì sinh ra lắm bất cập. Vậy nên phải lấy lễ để khiến hành vi của con người ta cho có chừng mực, để lúc nào cũng hợp với đạo dung hòa, hợp lý. Người quân tử phải biết làm cho sáng cái lễ, phải biết cung kính tuân theo lễ.
Lễ trong trật tự xã hội:
Trong trật tự xã hội tồn tại thứ bậc, do vậy phải phân định rõ ràng trật tự xã hội trên dưới cho phân minh rõ ràng. Trong xã hội có quan hệ vua tôi, cha con, chồng vợ, bằng hữu. Ngoài ra còn có người thân kẻ sơ, có việc phải việc trái. Cho nên phải có lễ để phân định cho rõ ràng những trật tự ấy, chỉ có lễ mới làm cho con người giữ đúng chuẩn mực của mình.
Trên quan điểm con người vốn thiện, Khổng Tử cho rằng người ta sinh ra thích an tĩnh, nhưng trong quá trình tồn tại con người bị môi trường xung quanh làm cho động. Con người khi mới sinh ra như một tờ giấy không có vết tích của sự yêu và ghét, thế nhưng sau đó môi trường sống bắt đầu vẽ lên tờ giấy kia sự yêu và ghét.
Theo Khổng Tử, tình cảm của con người rất khó nắm bắt, do vậy phải hướng nó tới những giá trị đạo đức cao cả. Trên quan điểm đó chúng ta có thể hiểu con người thường tình hễ có thừa thì xa xỉ, khi thiếu thốn thì dè sẻn.
Việc sử dụng lễ để giáo hóa con người đã đem lại nhiều thành quả tốt đẹp. Sự giáo hóa của lễ rất như có phép mầu nhiệm, ngăn cấm những suy nghĩ lệch lạc từ khi nó chưa hình thành. Lễ khiến con người ngày ngày tiếp xúc với những điều thiện, tránh xa những tội lỗi.
Lễ trong phương diện đạo đức:
Quá trình diễn tiến lịch sử, phạm trù lễ đã có sự biến đổi, nhưng dù biến đổi đến đâu đi nữa thì lễ cũng mang trong mình nó những giá trị đạo đức nhất định.
Khổng Tử cho rằng, công dụng căn bản của lễ không có gì khác hơn là chính nền tảng đạo đức. Ðạo nhân, đạo nghĩa, đạo tín, là những đức tính căn bản của lễ. Một người thiếu lễ, không thể là người quân tử “lễ là việc làm của con người, không có lễ, không có gì đứng vững được”. Do vậy trung, hiếu thực ra chỉ là những quy tắc tất yếu xây dựng trên nhân, nghĩa, và tín, trong khi lễ là một phương thế biểu hiện những đức tính trên.
Những người khi đã hiểu lễ rồi thì sẽ có một lối sống toàn diện, tức lối sống đó đòi hỏi mọi người phải theo để có thể bảo tồn sự sống và xã hội.
Khổng Tử còn chủ trương lấy lễ làm nền tảng cho tất cả nền đạo đức. Lễ mang tính chất như một cái thước đo lường, cái thước phát xuất từ nội tâm nhưng có thể đo được con người nhờ vào hình thức ở bên ngoài. Nói cách khác, nếu nhân là cái bản chất của đạo đức, thì nghĩa là cái thước đo, là cái mức, cái hình mà chỉ theo đó ta mới nhận ra được nhận.
Những chân lý giản dị của Khổng Tử đi vào lòng người tự nhiên nhất như đó chính là tiếng gọi từ bên trong tâm tưởng mỗi chúng ta. Dù thời gian trôi qua và thế giới có đổi thay thế nào đi nữa, thì những giá trị tinh túy nhất của Khổng Tử luôn mãi sống với thời gian.
Blog Radio sưu tầm và tổng hợp.
Phản hồi của độc giả
Xem thêm
Replay Blog Radio: Tôi, tách cà phê ít sữa và em
Trong cuộc sống, mỗi người sẽ chọn cho mình một con đường riêng, một lối sống riêng. Từ đó họ sẽ chọn cho mình một công việc phù hợp, một người bạn đời lý tưởng và những bữa ăn hợp khẩu vị. Chàng trai trong truyện ngắn ngày hôm nay đã chọn cho mình một tách cà phê ít sữa và một không gian yên tĩnh để lắng nghe trái tim mình
“Spark joy” – khi dọn dẹp nhà cửa cũng là dọn dẹp cho tâm hồn
Cũng giống như căn nhà chỉ có một diện tích giới hạn; thời gian, tiền bạc, tình cảm, sức lực của bạn cũng vậy.
Blog Radio 688: Em có muốn quên điều gì không?
Khi phải chia tay một người mà lòng vẫn còn yêu, ta sẽ mong người ấy sẽ nhớ mình, không quên được mình. Đến nỗi đau cũng muốn có một người cùng gánh. Nhưng rồi, người mà bạn vẫn ngày đêm mong nhớ hóa ra lại là người đáng quên nhất.
Replay Blog Radio: Ở đâu đó vẫn có người đợi em
Đã đi qua những chặng đường dài, hiểu nhiều hơn về cuộc sống, người ta không cho phép mình buông bỏ một thứ gì đó mình đã từng trân trọng. Gặp nhau giữa cuộc đời, rồi yêu nhau như định mệnh sắp đặt. Vậy đừng để những điều nhỏ nhoi, tầm thường làm phai mờ đi những yêu thương vốn có. Người yêu nhau sẽ về bên nhau!
Chung ta chỉ sống một lần trong đời
Một phút có 60 giây, một giờ có 60 phút, một ngày có 24 giờ và một năm sẽ có 365 ngày, hãy dùng khoảng thời gian của mình thật xứng đáng, thời gian thì không thật sự quay lại được nhưng chúng ta vẫn sẽ ghi nhớ được khoảng thời gian đó như thế nào. Mong rằng ai trong mỗi chúng ta cũng sẽ có nhiều khoảng thời gian thật đẹp. Và chúng ta còn trẻ mà, hãy làm những điều mình muốn, đời người chỉ sống một lần mà thôi.
Điều nuối tiếc nhất thanh xuân chính là yêu đơn phương
Cứ nghĩ rằng “đơn phương” là hai từ rất ngắn, vậy mà nó lại đủ sức làm người ta phí phạm cả một quãng “thanh xuân” thật dài. Thanh xuân có lẽ là khoảng thời gian đẹp nhất của mỗi người. Đó là những ngày tháng tràn đầy năng lượng, nhiệt huyết, khát khao, niềm tin và tan vỡ. Là khoảng thời gian mà khi đi qua bạn không hề để ý, trân trọng nhưng qua rồi thì lại muốn đánh đổi tất cả để trở về.
“Trường hợp xấu nhất sẽ luôn xảy ra” – và đó là điều tốt!
Có thể là bạn sẽ bị gọi lên bảng đúng hôm bạn không học bài, nghỉ học đúng hôm giáo viên hứng lên điểm danh, gặp tắc đường đúng hôm ngủ dậy muộn,vv…
Replay Blog Radio: Đã có người yêu em hơn anh
Tôi đã từng nghĩ rằng cả đời này mình sẽ không thể tha thứ cho anh, không thể tha thứ cho lỗi lầm trong quá khứ. Nhưng cuối cùng tôi cũng có thể mỉm cười mà bỏ qua tất cả. Đều đã kết thúc rồi, sao phải bận tâm làm gì nữa? Hận thù như một viên đá đè nặng trong lòng ta, vứt bỏ nó, chẳng phải sẽ dễ chịu hơn ư?
Blog Radio 687: Chồng em áo rách em thương
Phải nghĩa nặng tình sâu đến mức nào mới có thể thương đến mức “chồng em áo rách em thương”. Dù khó khăn, dù nghèo khổ, dù ốm đau bệnh tật vẫn gắn bó bên nhau mãi không rời.
Replay Blog Radio: Cho em được bên anh thêm chút nữa
Xin hãy ôm em thêm một lúc nữa. Em biết khoảnh khắc này không thể là mãi mãi. Vì thế đêm nay hãy ôm em thật chặt, trước khi bình minh mang anh đi thật xa”
