Tiên học lễ và tâm đức của người học trò trong Khổng giáo
2017-11-19 01:04
Tác giả:
Giọng đọc:
Lan Phương
Danh sách phát
Tự động phát
Phạm trù lễ đối với việc tu tâm dưỡng tính:
Khổng Tử rất coi trọng tình cảm của con người, ông cho rằng tất cả đều do tình cảm mà sinh ra. Vì thế mọi người phải được dạy những đạo lý tốt đẹp nhất. Mục đích là để hình thành cho con người có những tình cảm tốt.
Khổng Tử chủ trương dùng lễ để giáo hóa tính tình của con người khiến cho xã hội có chung một quan niệm đạo đức, tập quán để làm việc thiện. Những việc đó dù phải làm mà vẫn tự nhiên không mang tính gò bó. Mục đích cuối cùng là để đưa xã hội từ vô đạo trở về với có đạo.
Khổng Tử cho rằng bản tính con người vốn thiện, con người trở nên bất thiện là do không được dạy về lễ, vì thế ai cũng phải được học. Nhưng nếu cứ để con người tự do thì sinh ra lắm bất cập. Vậy nên phải lấy lễ để khiến hành vi của con người ta cho có chừng mực, để lúc nào cũng hợp với đạo dung hòa, hợp lý. Người quân tử phải biết làm cho sáng cái lễ, phải biết cung kính tuân theo lễ.
Lễ trong trật tự xã hội:
Trong trật tự xã hội tồn tại thứ bậc, do vậy phải phân định rõ ràng trật tự xã hội trên dưới cho phân minh rõ ràng. Trong xã hội có quan hệ vua tôi, cha con, chồng vợ, bằng hữu. Ngoài ra còn có người thân kẻ sơ, có việc phải việc trái. Cho nên phải có lễ để phân định cho rõ ràng những trật tự ấy, chỉ có lễ mới làm cho con người giữ đúng chuẩn mực của mình.
Trên quan điểm con người vốn thiện, Khổng Tử cho rằng người ta sinh ra thích an tĩnh, nhưng trong quá trình tồn tại con người bị môi trường xung quanh làm cho động. Con người khi mới sinh ra như một tờ giấy không có vết tích của sự yêu và ghét, thế nhưng sau đó môi trường sống bắt đầu vẽ lên tờ giấy kia sự yêu và ghét.
Theo Khổng Tử, tình cảm của con người rất khó nắm bắt, do vậy phải hướng nó tới những giá trị đạo đức cao cả. Trên quan điểm đó chúng ta có thể hiểu con người thường tình hễ có thừa thì xa xỉ, khi thiếu thốn thì dè sẻn.
Việc sử dụng lễ để giáo hóa con người đã đem lại nhiều thành quả tốt đẹp. Sự giáo hóa của lễ rất như có phép mầu nhiệm, ngăn cấm những suy nghĩ lệch lạc từ khi nó chưa hình thành. Lễ khiến con người ngày ngày tiếp xúc với những điều thiện, tránh xa những tội lỗi.
Lễ trong phương diện đạo đức:
Quá trình diễn tiến lịch sử, phạm trù lễ đã có sự biến đổi, nhưng dù biến đổi đến đâu đi nữa thì lễ cũng mang trong mình nó những giá trị đạo đức nhất định.
Khổng Tử cho rằng, công dụng căn bản của lễ không có gì khác hơn là chính nền tảng đạo đức. Ðạo nhân, đạo nghĩa, đạo tín, là những đức tính căn bản của lễ. Một người thiếu lễ, không thể là người quân tử “lễ là việc làm của con người, không có lễ, không có gì đứng vững được”. Do vậy trung, hiếu thực ra chỉ là những quy tắc tất yếu xây dựng trên nhân, nghĩa, và tín, trong khi lễ là một phương thế biểu hiện những đức tính trên.
Những người khi đã hiểu lễ rồi thì sẽ có một lối sống toàn diện, tức lối sống đó đòi hỏi mọi người phải theo để có thể bảo tồn sự sống và xã hội.
Khổng Tử còn chủ trương lấy lễ làm nền tảng cho tất cả nền đạo đức. Lễ mang tính chất như một cái thước đo lường, cái thước phát xuất từ nội tâm nhưng có thể đo được con người nhờ vào hình thức ở bên ngoài. Nói cách khác, nếu nhân là cái bản chất của đạo đức, thì nghĩa là cái thước đo, là cái mức, cái hình mà chỉ theo đó ta mới nhận ra được nhận.
Những chân lý giản dị của Khổng Tử đi vào lòng người tự nhiên nhất như đó chính là tiếng gọi từ bên trong tâm tưởng mỗi chúng ta. Dù thời gian trôi qua và thế giới có đổi thay thế nào đi nữa, thì những giá trị tinh túy nhất của Khổng Tử luôn mãi sống với thời gian.
Blog Radio sưu tầm và tổng hợp.
Phản hồi của độc giả
Xem thêm
Blog Radio 635: Cho tôi tấm vé tìm về Tết đoàn viên
Hy vọng tết đến nụ cười sẽ nở trên môi mỗi người và nỗi buồn tạm dừng chân ngoài cửa.
Replay Blog Radio: Lưng chừng mùa đông
Nếu em thích cappuccino thì em sẽ thấy nó giống như những ngày ta đang sống, thực chất là có những khoảnh khắc dù rất ngắn, nhưng em sẽ không bao giờ quên được, nhất là khi em nhận ra một người nào đó có ý nghĩa đặc biệt với mình.
Tết này con lại nợ mẹ một chàng rể
Những ngày cuối năm, không biết sao nghe tiếng gió cũng vội vàng, gấp rút, chẳng mấy nữa mà Tết cũng sẽ về, con lại bộn bề trong đống câu hỏi của họ hàng mà con biết mỗi lần như thế con biết tim mẹ lại buồn, mẹ thương con gái mẹ vẫn chưa yên bề gia thất. Và con, con lại nợ mẹ một chàng rể mà năm trước con hứa sẽ tìm cho mẹ.
Cuối năm ngồi ngẫm lại cuộc đời: Cứ sống chết vì tiền chúng ta có bao nhiêu ngày thực sự dành cho bản thân?
Cuộc đời con người có thể vì tiền mà "vào sinh ra tử". Vất vả nửa đời chính là vì mong muốn tích góp nhiều tiền tài, vật chất hơn nữa để có thể nâng chất lượng sinh hoạt lên một độ cao khác. Thế nhưng, đồng thời tiền tài cũng tựa như xiềng xích, lòng tham là nấm mộ chôn vùi bản thân. Chúng ta càng để đồng tiền, danh lợi, vật chất chiếm đoạt bản thân lại càng đánh mất tất cả. Cuối cùng chỉ là công dã tràng, không còn gì trong tay.
Blog Radio 634: Đợi cho qua ngày 27 Tết được không anh?
Cô mỉm cười khi bắt gặp ánh mắt Nguyên, lòng tự nhủ: "Anh à, đợi cho qua ngày 27 tết được không anh?".
Replay Blog Radio: Gác trọ mùa đông
Phố co mình trong cái lạnh rét buốt. Mùa đông đứng nhìn một người vội vã rời đi. Hạnh phúc buông lơi, tình yêu ở lại. Ngọt bùi đắng cay rồi cũng theo cơn gió đông trôi xa, mất hút giữa ngàn trùng lãng quên.
Hóa ra không có anh cạnh bên, ngày nào cũng là ngày xa vắng
Có những dòng này em viết cho anh, viết cho những tháng ngày đọng lại trong kí ức của hai đứa. Em muốn viết cho anh, cho những ngày xuân mưa se lạnh, viết cho mùa hè cuồng nhiệt say sưa, viết cho mùa thu dịu dàng nhè nhẹ, và viết cho mùa đông ấm áp tràn đầy.
Chút tâm tư cho những ngày cuối năm
Lại một năm cũ sắp hết. Giữa cái tiết trời se lạnh vẫn có những ánh nắng nhẹ vương làm cho con người ta cảm nhận khoảnh khắc chuyển giao giữa năm cũ và năm mới rõ hơn bao giờ hết.
Mong ngày được về bên mẹ
Mẹ không biết Sài Gòn luôn ồn ào xe cộ khói bụi này làm gì có mùa đông như quê mình nên cũng hỏi dạo này trong đó có lạnh không.
Replay Blog Radio: Tôi sẽ làm điều mình muốn, lấy người mình yêu và sống hạnh phúc
Phải rồi, nếu ngày mai phải chết, thì tôi còn sợ hãi điều gì? “Mình sẽ trở thành họa sĩ, sẽ lấy người mình yêu và sẽ sống thật hạnh phúc”
