Dấu chân online89 :Đi tìm người níu giữ giấc mơ Chapi giữa đại ngàn
2013-06-16 09:09
Tác giả:
Giọng đọc:
Radio Online Team, Jun
Danh sách phát
Tự động phát
Có một "giấc mơ Chapi" giữa đại ngàn
Ma Nới là xã xa xôi nhất của huyện miền núi Ninh Sơn (Ninh Thuận), nơi cách đây 20 năm vẫn còn những cây đàn Chapi của đồng bào dân tộc Ragrai gắn liền với cuộc sống của cộng đồng người sống biệt lập giữa rừng sâu này. Vẫn còn đây mái nhà sàn đơn sơ, có đàn dê trắng nhởn nhơ gặm cỏ nhưng cây đàn Chapi thì đang dần lùi xa vào dĩ vãng. Chúng tôi cố bám vào những chi tiết mơ hồ nhất của nguyên âm tiếng đàn Chapi còn sót lại, tìm gặp người con duy nhất của bản làng đang từng ngày đau đáu để níu giữ giấc mơ Chapi cho dân tộc mình.
Dừng chân ở cuối con đường cũng là lúc bản làng của đồng bào dân tộc Ragrai ở đây hiện lên với đầy đủ nếp sống sinh hoạt còn mang đậm nét hoang sơ. Được sự chỉ dẫn của một cán bộ xã, chúng tôi tìm đến ngôi nhà của Chamalé Âu nằm lọt thỏm dưới thung lũng bên dòng suối Ma Nới. Nhìn thấy khách lạ, tuy không biết là ai nhưng ông Chamalé Âu tỏ ra vui mừng rạng rỡ. Ông cười khà khà bắt tay từng người một như lâu lắm rồi ông lại mới có dịp trò chuyện với những người anh em miền xuôi.
Chúng tôi hỏi, ông có biết nhạc sĩ Trần Tiến viết ca khúc "giấc mơ Chapi" không? Ông bảo: "Biết lắm chứ, cái ông nhạc sĩ đó mình thích lắm, ông viết về cây đàn Chapi của người Ragrai mà đúng y cái bụng, hay lắm". Rồi Chamalé Âu ngược dòng thời gian về với thủa ban đầu khi "giấc mơ Chapi" còn sâu lắng.
Ngày đó, cứ mỗi đêm khuya, trai gái trong bản thường rủ nhau lên những quả đồi có trăng thanh, gió mát để trò chuyện. Khi ấy, tiếng đàn Chapi ngân lên mang theo giai điệu của tình yêu thật lãng mạn. Cuộc sống không đánh đổi bằng tiền, họ lao động bằng chính mồ hôi để tạo ra sản phẩm và dùng sản phẩm để đổi lấy những thứ cần cho sinh hoạt. Vì thế mà họ sống không mùa đông, không mùa nắng mưa, chỉ có một mùa yêu nhau.
Những điệu nhạc Chapi có cái tên rất giản dị: Điệu con ếch khảy lên vào những đêm mưa đầu mùa, gọi nhau sớm mai sẽ lên nương trồng tỉa, điệu con chim báo cho nhau biết quãng thời gian trong ngày, điệu em ở lại anh về thay cho lời giã từ lưu luyến khi chia tay… Cây đàn đơn sơ làm bằng một đốt tre già được chặt trên rừng. Đó phải là ống tre gai tròn, vỏ bóng và mỏng, mọc trên những đỉnh đồi cao dễ hút nước thì tiếng mới thanh cao, trong trẻo được. Thường thì chỉ có trai làng có sức khỏe, dẻo dai mới có thể trèo lên chặt tre sau đó về nhà, bằng một vài thao tác đẽo gọt là có thể gảy thành tiếng.
Nghệ nhân níu giữ hồn người qua tiếng đàn
Giờ trong nhà ông chỉ còn một cây đàn Chapi duy nhất, mỗi khi có dịp hay gặp chuyện buồn, Chamalé lại lấy đàn ra gẩy.
Trước khi đặt chân đến miền đất này, trong đầu chúng tôi là vô số những hình dung, liên tưởng về mảnh đất mẹ đẻ của đàn Chapi. Xã Ma Nới có 100 % dân số là người Ragrai, chỉ có một con đường duy nhất kết nối bản làng với thế giới bên ngoài. Cuộc sống của họ gắn liền với ruộng đồng, nương rẫy. Đã 60 mùa rẫy, Chamalé Âu dường như vẫn không hề giảm sức sống của một trai làng bản. Thân hình nhỏ thó, nước da cháy nắng càng làm tôn lên vẻ rắn rỏi, bền bỉ cho ông. Chamalé Âu kể, cách đây 20 năm, khi phong trào làng văn hóa ra đời khơi nguồn cảm hứng cho ông nhạc sĩ sáng tác bài hát này nhưng thật ra đàn Chapi của người Ragrai đã bị mai một trước đó rồi. Là con của bản làng, ông buồn lắm.
Trước khi người cậu của ông (một trong số ít nghệ nhân tạo ra đàn Chapi) về với đất, ông đã khẩn thiết nhờ cậu chỉ cho cách khôi phục lại đàn Chapi. Thời gian đã quá vãng, trí nhớ của người già có phần tan chảy nên khó lòng nhớ hết nổi những thuần túy của một nền văn hóa bản địa. Thế nhưng, chỉ cần ông cậu nhẩm nhẩm từng giai điệu, cố gắng bám vào đó, lắng nghe và nhớ. Về nhà, Chamalé Âu mày mò tìm cảm hứng khôi phục lại tiếng đàn Chapi vốn dĩ đã mất từ lâu cho dân tộc mình.
Trong một chuyến đi tìm nhạc cụ dân tộc Việt Nam để giới thiệu tại Pháp, Trần Tiến đã tìm đến một vùng núi của tỉnh Ninh Thuận. Gặp được cây đàn mà anh rất thích, ở đây, người ta gọi là đàn Chapi. Anh nói với người chủ mình là nhạc sĩ và ngỏ ý muốn mua cây đàn này. Người chủ cây đàn đáp với anh rằng: " Nếu anh thích thì tôi sẽ tặng anh. Tôi không bán đâu vì đã mười mấy năm rồi tôi không dùng đến tiền".
Nhạc sĩ Trần Tiến thật sự bất ngờ vì câu trả lời của người chủ cây đàn. Từ đó, khơi nguồn cảm xúc cho anh sáng tác nên "giấc mơ Chapi". Giấc mơ Chapi được hát đầu tiên trên sân khấu là tại Pháp và Hà Lan do chính tác giả trình bày và đó cũng là lần đầu tiên đàn Chapi được giới thiệu với bạn bè quốc tế. Khi về nước, với chất giọng hào sảng của ca sĩ Y Moan đã giúp ông thể hiện thành công bài hát này. Do âm hưởng hùng ca của núi rừng nên nhiều người đã lầm tưởng đàn Chapi xuất xứ từ một vùng quê ở Tây Nguyên. Đó quả là một điều đáng tiếc với mảnh đất Ninh Thuận, cái nôi của đàn Chapi.
Chamalé Âu tâm sự với chúng tôi rằng: "Mình thấy buồn và tiếc nuối cho đàn Chapi lắm. Đúng là giấc mơ Chapi bây giờ chỉ là giấc mơ mà thôi. Dân bản mình thời nay đã biết đi xe máy, biết xài tiền và biết ra phố mua quần áo đẹp. Trai gái yêu nhau cũng chóng vánh chứ không được đẹp như hồi đầu bọn mình yêu nhau bằng tiếng đàn. Thế nên, chẳng còn ai để ý đến đàn Chapi đâu nên nó mất là đúng thôi". Nói rồi, ông lại ôm cây đàn vào bụng mình vừa gẩy vừa ngân nga giai điệu của giấc mơ Chapi.
Hát lên một bản tình ca giữa đại ngàn, nó làm thức tỉnh cuộc sống của vạn vật mà bấy lâu nay đang dần ngủ quên. Khi rung lên vài sợi dây đàn đã đong đầy hồn người Ragrai. Đúng vậy, có tới đây, có được tận tay cầm nắn cây đàn Chapi, được lắng tai nghe giọng hát truyền đời của một cộng đồng người, chúng tôi mới cảm nhận trọn vẹn được tình yêu người và đất ở đây đã thật sự thẩm thấu vào mỗi gốc cây, ngọn cỏ mang dáng hình người Ragrai. Chamalé Âu, người con yêu quê hương đến cháy bỏng, việc làm của ông không mang dáng dấp của sự bảo tồn một nền văn hóa truyền thống đã bị lụy tàn nhưng phần nào đó làm sống lại một nét giá trị đẹp, khởi nguồn cho một tác phẩm nghệ thuật được nhiều người mến mộ.
Được thể hiện qua giọng đọc: Jun
Kỹ thuật : Jun
Phản hồi của độc giả
Xem thêm
Người cũ chỉ nên nghĩ, không nên nhớ | Blog Radio 909
Ngày hôm đó chúng ta đã nói sẽ luôn nhớ tới nhau, sẽ giữ trọn vẹn trong tim mối tình của năm tháng ấy. Nhưng anh biết không, mỗi người chúng ta ai rồi cũng đều khác, lời hứa năm đó cũng chỉ là tên gọi khác của lời tạm biệt mà thôi.
Vì em là một món quà - Phần 2 | Blog Radio 908
Dây xích sắt trượt dài trên thanh chắn cửa, rít lên một tràng âm thanh chói tai, kết thúc bằng tiếng đáp đất nặng trịch. Trời lặng gió, áng mây vắt ngang qua ngọn cây, trong đêm tối không trăng không sao, chiếc lồng đèn cũ phủ một lớp bụi mỏng
Vì em là một món quà - Phần 1 | Blog Radio 907
Mưa rơi, làm hình bóng anh trong mắt cô mờ đi, gương mặt điển trai sau màn mưa trắng chẳng rõ đang vui hay buồn. Mưa vẫn không ngừng xối lên thân ảnh liu xiu của anh, lớp áo sơ mi trắng dính vào da lộ ra vết sẹo dài chạy dọc theo cánh tay khẳng khiu.
Bạn đã đánh đổi điều gì để trưởng thành? | Blog Radio 906
Bạn chính là chủ nhân của cuộc đời mình. Tương lai ra sao, do bạn định đoạt. Đừng để năm tháng trôi qua, trong bạn chỉ toàn là tiếc nuối.”
Điều em muốn là bình yên và tĩnh lặng | Blog Radio 905
Đôi khi, sự ra đi của người khác là lí do để ta nhìn lại mình. Nhìn lại những gì mà bản thân đã cư xử. Có phải vì ta chưa đủ trưởng thành? Có phải vì ta vẫn còn quá cảm xúc và bi kịch hoá mọi thứ?
Nếu bạn độc thân, hãy cứ tận hưởng điều đó | Blog Radio 904
Nếu bạn độc thân, hãy tận hưởng điều đó. Độc thân không có nghĩa là chưa đủ tốt để yêu. Độc thân nghĩa là chưa có ai đủ tốt để được bạn yêu.
Đi tìm phiên bản tốt nhất của chính mình | Blog Radio 903
Muốn ngắm bình minh, phải dậy thật sớm. Muốn tạm biệt ngày tàn, phải vẫy chào hoàng hôn. Hạnh phúc của mình nên tự mình nắm lấy...
Trái tim em có nhiều vết xước | Blog Radio 902
Một giấc mơ dang dở dấy lên trong lòng tôi một sự hiếu kỳ với dáng vẻ của hạnh phúc. Nếu bước qua lằn ranh giữa quá khứ và hiện tại, tôi sẽ thấy được điều, có phải kết cục sẽ vẹn tròn hơn không.
Hôn lễ của em | Blog Radio 901
Bên trong ai cũng có một vài vết thương, có kẻ biến vết thương thành một sự hiểu biết. Có người lại biến vết thương thành một nguyên nhân, sinh ra một vết thương mới đau hơn…
Em như ánh sao trời | Blog Radio 900
Không có một tình yêu nào là vĩnh hằng cũng chẳng có lời hứa nào gọi là mãi mãi, chỉ là con người ta thích tin vào những điều đó chỉ là nhất thời để rồi một đời đợi chờ.
